Verlaten luchthavens herboren als enorme parken

De luchthaven Tempelhof, gebouwd door de nazi's en gebruikt als reddingslijn door twee miljoen mensen tijdens de geallieerde luchtbrug, is nu een uitgestrekte stedelijke speeltuin die groter is dan Central Park of het land van Monaco. Elke dag komen duizenden Berlijners over de start- en landingsbanen joggen, windsurfen onder het 75 meter hoge radarstation en barbecueën naast aan de grond gezette vliegtuigen uit het tijdperk van de Koude Oorlog.

Twintig jaar geleden werd deze militaire basis in Orange County gebruikt als decor voor de film Independence Day. Tegenwoordig zijn stadsplanners bezig het verlaten vliegveld nieuw leven in te blazen door het om te vormen tot het OC Great Park, waar bezoekers 400 voet kunnen zweven in een heliumballon, kunstinstallaties in de palmentuin kunnen bewonderen en de 10.000 vierkante meter grote vliegtuighangar kunnen verkennen.

De eerste gemeentelijke luchthaven van New York City is nu de grootste stadscamping van het land - en een van de enige plekken waar je legaal kunt kamperen in New York. Fiets over de voormalige landingsbaan die beroemd werd door Amelia Earhart en Howard Hughes, overnacht op een van de 46 kampeerterreinen op het vliegveld en kajak in Jamaica Bay zodra de zon opkomt.

Het op één na grootste park van Quito wordt geflankeerd door de torenhoge pieken van de Pichincha-vulkaan en is een oase van 125 hectare die het voormalige Mariscal Sucre International Airport in beslag neemt. Het park biedt onderdak aan cafés, tuinen en openlucht sportscholen, en de twee mijl lange landingsbaan is ongelooflijk populair bij fietsers, rolschaatsers en hardlopers.

Vliegveld Ypenburg was een Nederlands vliegveld in de gemeente Rijswijk (Zuid-Holland). Het was in bedrijf van 1936 tot 1991, aanvankelijk als civiel en later als Vliegbasis Ypenburg een militair vliegveld. Na ontmanteling is hier een woonwijk gebouwd.

Landschaparchitecten brengen voormalig vliegveld aan de rand van Oslo (Finland) terug naar natuurlijk omgeving.
Lees artikel elders op deze website.

Het is geen hele luchthaven, maar het TWA Flight Center, op de John F. Kennedy International Airport in New York, wordt beschreven als de " Grand Central van het jettijdperk ". Ontworpen door modernistisch icoon Eero Saarinen en voltooid in de jaren 60, heeft het gebouw een futuristisch ontwerp. Na in 2001 te zijn gesloten, is het eerder dit jaar heropend als hotel . Time Magazine heeft het genoemd als een van 's werelds beste plekken om te verblijven.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog besloot het Amerikaanse leger in Galeville moerasland aan te kopen om er een vliegveld aan te leggen en het te gebruiken als trainingsfaciliteit. Het heeft een halve eeuw in deze hoedanigheid gefunctioneerd; in 1994 besloot het Ministerie van Defensie dat het niet langer nodig was en droeg het land over aan de U.S. Fish and Wildlife Service. Het blijkt dat bepaalde trekvogels het land meer nodig hebben dan piloten in opleiding, en het maakt nu deel uit van het Shawangunk Grasslands National Wildlife Refuge.

Militaire vliegtuigen staan hier sinds 1994 aan de grond, maar er vliegt tegenwoordig nog iets anders over: 140 vogelsoorten. Behalve vogelspotters trekt dit 566 hectare grote natuurreservaat ook wandelaars, sneeuwschoenlopers en langlaufers aan die over paden glijden waar vroeger de landingsbaan was.

Dit betonnen relikwie, omgeven door een golvende bergketen, werd in de jaren 1990 verlaten en is herboren als een uitgestrekt recreatiegebied. Elke dag joggen en fietsen honderden mensen langs de startbaan en 's avonds nemen ze deel aan aerobicslessen in de schaduw van de verkeerstoren.

Een van 's werelds eerste commerciële luchthaventerminals, een groot deel van deze luchthaven uit het WOI-tijdperk leeft voort als de Roundshaw Downs, een toevluchtsoord voor wilde dieren, compleet met joggingpaden en speelvelden langs het tarmac. De terminal is nog intact en de controletoren is nu een bezoekerscentrum.

Ellinikon International Airport, soms ook gespeld als Hellinikon (Grieks: Ελληνικόν) was 63 jaar lang, tot 28 maart 2001, de internationale luchthaven van Athene, Griekenland. De luchthaven had een officiële capaciteit van 11 miljoen passagiers per jaar.
De voormalige luchthaven is nu de locatie van een grote ontwikkeling voor de kust van Athene, die onder veel kritiek staat omdat de luchthaven bijna werd geschonken aan de zogenaamde investeerder (het gebied zelf is ongeveer 3 miljard euro waard, de Olympische Spelen faciliteiten daar kostten 700 miljoen euro, er zijn 450 gebouwen die een fortuin kostten en het werd verkocht voor 1,5 miljard euro en er is ook kritiek omdat goed bewaarde historische gebouwen (uit de jaren 1930) werden gesloopt, Hellenikon Metropolitan Park.
Vanaf 2020 worden daar luxe woningen, hotels, een casino, een jachthaven, winkels en kantoren worden gebouwd. 

Stapleton International Airport

was een belangrijke luchthaven in het westen van de Verenigde Staten, de primaire luchthaven van Denver, Colorado, van 1929 tot 1995. Het was een hub voor Continental Airlines, het oorspronkelijke Frontier Airlines, People Express, United Airlines, en Western Airlines. Andere luchtvaartmaatschappijen met kleinere operaties op Stapleton waren onder meer Aspen Airways, de huidige versie van Frontier Airlines, en Rocky Mountain Airways, die alle drie in die tijd in Denver waren gevestigd. De luchthaven van Stapleton werd in 1995 vervangen door Denver International Airport het werd gesloten en het terrein werd herontwikkeld als een gebied voor bewoning en handel.

In Riem was de

Luchthaven München-Riem

gelegen. Deze luchthaven was van bij de ingebruikname in 1939 tot de sluiting in 1992 de internationale luchthaven van de stad, als vervanging van eerdere luchthavens in Puchheim en Oberschleißheim. De luchthaven in Riem, op amper zeven kilometer ten oosten van het stadscentrum, werd al in 1954 te klein. Op het luchthaventerrein ontstond na de sluiting Messestadt Riem met een groot tentoonstellingspark en woningbouw.

Aan de stadsgrens van Toronto bij Steeles Avenue, ligt een gebied dat verschillende grote naoorlogse percelen omvat. Hier ligt

Downsview Airport, de voormalige basis van Canadian Forces Base Downsview, die sinds het einde van de Koude Oorlog grotendeels is omgebouwd tot een stadspark dat bekend staat als Downsview Park. De luchthaven wordt nog steeds gebruikt als productie- en testfaciliteit voor Bombardier Aerospace.

Dit Royal Air Force vliegveld bij Lincolnshire was een belangrijk vliegveld voor RAF bommenwerpers tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het functioneerde in verschillende andere hoedanigheden voor het leger tot het begin van de jaren 1990 toen alles werd verkocht en andere ontwikkeling met de overblijvende gebouwen begon. Hoewel RAF Binbrook dit lot nog niet is beschoren, zijn soortgelijke militaire luchthavens verspreid over voornamelijk Centraal- en Oost-Europa sindsdien populaire plekken geworden voor muziekfestivals en concerten. 

De Zweedse regering heeft in april 2021 aangekondigd dat zij de luchthaven Bromma in Stockholm sluiten.
De beschikbaarheid van woningen in de Zweedse hoofdstad is al lang een probleem en door de sluiting van de luchthaven zou meer dan 400 hectare grond beschikbaar moeten komen voor woningbouw.

Sinds de opening van Istanbul Airport op 29 oktober 2018 is een operatie gestart waarbij in een periode van ongeveer een jaar alle vluchten naar de nieuwe luchthaven zullen worden omgeleid. Vanaf 6 april 2019 vertrekken alle vluchten van Turkish Airlines vanaf de nieuwe luchthaven. Luchthaven Istanboel Atatürk wacht op een nieuwe bestemming.

Kai Tak was vanaf 1925 tot en met 1998 de internationale luchthaven van Hongkong. Op 6 juli 1998 werd deze luchthaven vervangen door de nieuwe luchthaven op het eiland Chek Lap Kok op Lantau Island.
De luchthaven was gesitueerd op een locatie midden in het zaken-/woondistrict Kowloon City dat onderdeel is van Kowloon en had maar één startbaan (13/31).
De luchthaven Kai Tak stond bekend als de op vijf na extreemste en gevaarlijkste luchthaven ter wereld.

Internationale luchthaven van Nicosia, Cyprus
In 1974 viel Turkije Cyprus binnen, een klein eiland voor de kust van Turkije en Syrië waar zowel etnische Grieken als etnische Turken wonen. Tijdens de invasie kreeg Turkije de controle over het noordoostelijke deel van het eiland, en onderdeel van de wapenstilstandsregeling was een niemandsland dat het door Turkije bezette land scheidde van de Republiek Cyprus. Een van de gevolgen was dat de internationale luchthaven van Nicosia, ooit de belangrijkste luchthaven van het eiland, in het niemandsland in verval raakte.

Na de sluiting van het militaire Vliegbasis Soesterberg, kocht de provincie in 2009 het gebied. Met het Ruimtelijk Plan Vliegbasis Soesterberg is gekozen voor ontwikkeling van het gebied tot een groot natuurpark met recreatie, in combinatie met woningbouw.

De woningbouw is mede noodzakelijk om de gewenste natuurontwikkeling financieel mogelijk te maken. In de vastgestelde bestemmingsplannen voor de Vliegbasis is daarom voorzien in nieuwe woningbouw aan de kant van Soesterberg-Noord.
In dit park vindt men, naast de bijzondere natuur, overblijfselen uit het militaire verleden: munitiedepots, shelters, bunkers en een verkeerstoren. En natuurlijk de landingsbaan die niet meer wordt gebruikt door vliegtuigen, maar wel door fietsers.

De vliegbasis Soesterberg lag, net als Rotterdam The Hague Airport, vlakbij bebouwing. Het vliegveld is inmiddels verdwenen en maakt plaats voor woningen te midden van groen.
Het bestemmingsplan aldaar laat maximaal 30 woningen per hectare toe. Naar de Rotterdamse situatie omgerekend kunnen met een vergelijkbaar bestemmingsplan op het terrein van Rotterdam The Hague Airport 6600 woningen worden gerealiseerd. (220 hectare x 30 woningen)

Reeds jaren staat dit vliegveld bekend als een ‘planologische blunder’. Daarnaast biedt het vliegveld geen economische meerwaarde voor de omgeving. De startbaan ligt op 650 meter van de bebouwing. Gezien de ligging van de vrijgekomen ruimte in woongebieden is een groene bestemming, in combinatie met woningbouw of schone bedrijven een voor de hand liggende bestemming. Alle voorwaarden voor een succesvolle herbestemming liggen er, de politiek moet slechts besluiten.

De opsomming hier is beperkt. Vele luchthavens zijn in overbodig geworden. Alleen al in Europa waren al vóór de corona-tijd 750 vliegvelden niet meer in gebruik. Deze moeten allen worden herbestemd. 

Lees verder...